İlk olarak 1956 yılında hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde bir nitozamin bieşiği olan nitrosodimetilamin bileşiğinin kanserojen potansiyeli belirlenmiştir. O zamandan günümüze test edilen 300 nitrozaminin yaklaşık yüzde 90’ı deneysel çalışmalarda en az 40 farklı türde ve birçok farklı organda güçlü kanserojen etkiler tespit edilmiştir. Hayvanlarda tümör oluşumunun baskın bölgeleri arasında ağız boşluğu, yemek borusu, mide, idrar kesesi ve beyin bulunmaktadır. Hiçbir hayvan türünün bu nitrozaminlere karşı dirençli olduğu bulunamamıştır. Aynı şekilde elde edilen deneysel veriler, insanların nitrozaminlerin kanserojen etkisine dirençli olduğuna dair bir kanıt sağlamamaktadır.
Araştırmalar, insan yaşamının olduğu her yerde nitrozaminlerin bulunduğunu göstermektedir. Balık, işlenmiş et, domuz pastırması ve bira gibi gıda maddelerinde, çeşitli kozmetik ürünlerinde, ilaçlarda ve yeni arabaların ön yolcu alanlarında hep nitrozaminlere rastlanmaktadır. Yüksek mesleki olmayan maruziyetler en fazla yanmış tütün tüketiminden kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte, insanlarda nitrozaminlere ve kansere maruz kalma arasında doğrudan bir ilişki tam olarak kurulmuş değildir. Çünkü insan ortamında maruziyetler genelde düşük konsantrasyonlarda nitrozaminlere ve karmaşık etkilenmelere neden olmaktadır. Sadece iki spesifik N-nitroso bileşiği, Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı tarafından muhtemelen insanlar için kanserojen olarak sınıflandırılmıştır. Bunlar nitrosodimetilamin (NDMA) ve nitrosodietilamin’dir (NDEA).
Avrupa Birliği ülkelerinde, elastomer veya kauçuk ürünlerden kozmetikte kullanılan alkil ve alknolaminlere kadar nitrozaminlerin varlığı ve salınımı için belli sınırlar belirlenmiştir.
Kauçuk ile ilgili olarak, nitrozamin oluşumunun, belli tipte vulkanizasyon hızlandırıcıları kullanıldığı zaman meydana geldiği belirlenmiştir. Kauçuk sektöründe, hızlandırıcıların nitrozlanabilen maddeler içermeyen başkaları ile değiştirilmesi durumunda, nitrozamin oluşumunun önlendiği görülmektedir. Son zamanlarda, yapılan araştırmalarda, çocukların balonları ağızdan üfleme koşulları simüle edilmiş ve nitrozaminlerin ve nitrozlanabilen bileşiklerin açığa çıktığı belirlenmiştir. Benzer şekilde araştırmalar, nitrozaminlerin prezervatiflerden de salındığını göstermiştir. Eldivenler, lastik bantlar ve silgiler gibi diğer kauçuk ürün türleri ile ilgili araştırma sonuçları ise henüz paylaşılmamıştır.
Balonlardaki bulgulara dayanarak potansiyel sağlık riskleri üzerine yapılan çalışmalar ve risk değerlendirmeleri sonuçları, nitrozaminlerin bildirilen seviyelerde balonlardan salınmasının, serbest bırakılan miktarların nispeten düşük olması ve çocukların ağız balonlarının süresine ilişkin varsayımlara dayalı olarak endişe verici olmadığını göstermektedir. Ancak çok yüksek salım durumunda endişe duyulması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Bu sonuçlarla, nitrozaminlerin genotoksik kanserojen olduğu ve bu nedenle maruziyetin mutlak minimuma indirilmesi gerektiği kabul edilmekte ve resmi kuruluşlar ihtiyati tedbirler almaya devam etmektedir. Örneğin balonlar için, güvenlik nedeniyle ağza alınmaması ve sadece pompa ile şişirilmesi uyarısı yapılmaktadır. Bazı Avrupa ülkelerinde kauçuk balonlarda nitrozaminler ve nitrozlanabilir maddeler için içerik ve salınım sınırları önerilmiştir.
Bu arada oyuncak güvenliği ile ilgili bir Avrupa standardı olan EN 71-12 standardı, N-nitrozaminler ve N-nitrozlanabilir maddeler ile ilgili gereklilikleri açıklamaktadır. Bu standart ülkemizde de Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından şu başlıkla yayınlanmıştır: TS EN 71-12 Oyuncak Güvenliği - Bölüm 12: Nitrozamin ve nitrozlanabilir maddeler.
Bu standart, şu oyuncaklar ve oyuncak parçaları için N-nitrozaminler ve N-nitrozlanabilir maddeler için gereksinimleri ve test yöntemleri sunmaktadır:
Bu testlerin kapsamına, örneğin balonlar ve diş kaşıyıcılar girmektedir. Elastomerler, gerilim altına alındığı zaman elastik deformasyona uğrayan ve üç boyutlu çapraz bağlı esnek polimer ağlarından oluşan malzemelerdir. N-nitrozaminlerin göçü, 0,05 mg/kg oyuncak malzemesini aşmamalıdır. Parmak boyaları, çocukların parmakları ve elleriyle doğrudan uygun yüzeylere sürmesi için özel olarak tasarlanmış macun veya jöle benzeri renkli karışımlardır. Parmak boyaları içeriğinde, suya ilave olarak renklendiriciler, bağlayıcılar, koruyucular ve canlandırıcı maddeler bulunmaktadır. Ayrıca genişleticiler, nemlendiriciler ve yüzey aktif maddeler içermektedir. Parmak boyalarındaki N-nitrozamin konsantrasyonu, 0,02 mg/kg’sı geçmemelidir.
Bir TÜRCERT Teknik Kontrol ve Belgelendirme AŞ markası olan ve ulusal ve uluslararası kuruluşlar tarafından akredite edilen EUROLAB, bilim ve teknoloji alanında dünyada yaşanan gelişmeleri yakından takip etmektedir ve sürekli kendini geliştiren güçlü bir çalışan kadrosuna sahiptir. Aynı zamanda modern test cihazları kullanmakta ve dünyanın her yerinde kabul gören test yöntemleri uygulamaktadır. EUROLAB, bu güçlü altyapısı ile her sektörden firmalara verdiği test ve belgelendirme hizmetleri kapsamında, oyuncak sektörü için nitrozamin test hizmetleri de sunmaktadır.
EUROLAB, raporlama ve belgelendirme faaliyetlerini, Enterprise Accreditation Foundation (EAF) kuruluşundan sağladığı akreditasyona dayanarak sürdürmektedir. Enterprise Accreditation Foundation (EAF) ISO/IEC 17025 laboratuvar akreditasyon sağlayıcısı aynı zamanda; Birleşmiş Milletler (UN GLOBAL COMPACT) imzacısıdır.
